- Καλάβρυτα
- Μεγάλος ορεινός οικισμός (υψόμ. 750 μ., 1.747 κάτ.) στην πρώην επαρχία Καλαβρύτων του νομού Αχαΐας. Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νομού, 91 χλμ. ΝΑ της Πάτρας, κοντά στον Βουραϊκό ποταμό. Είναι χτισμένος στους πρόποδες του Χελμού, επάνω στο ορεινό λεκανοπέδιο του ποταμού Ερασίνου ή Καλαβρυτινού, στα ερείπια της αρχαίας πόλης Κύναιθας. Αποτελεί έδρα του ομώνυμου δήμου.
Ιστορία. Στην αρχαιότητα η περιοχή ονομαζόταν Αζανί και οι κάτοικοί της Αζάνες. Σημαντικότερα κέντρα της ήταν η Κύναιθα, η Κλείτωρ, η Ψωφίς κ.ά. Στον Συμμαχικό πόλεμο (220-217 π.Χ.) οι Αιτωλοί λεηλάτησαν την περιοχή και κατέστρεψαν την Κύναιθα. Κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής περιόδου, η περιοχή απολάμβανε μια σχετική ελευθερία. Αργότερα λεηλατήθηκε από τους Γότθους και τους Σλάβους. Η ονομασία Κ. εμφανίστηκε πρώτη φορά στη φραγκοκρατία, όταν ο οικισμός ορίστηκε (1205) πρωτεύουσα της βαρονίας που ίδρυσαν οι Φράγκοι, οι οποίοι το 1208 έχτισαν το φρούριο. Το 1330 οι Βυζαντινοί του Μιστρά κατέλαβαν τα Κ. και το 1440 τα πούλησαν στους ιππότες της Ρόδου, ενώ το 1444 τα επανέκτησαν. Το 1460 περιήλθαν στην κατοχή των Τούρκων, το 1687 των Βενετών και το 1715 πάλι των Τούρκων. Τα Κ. είναι περισσότερο γνωστά από τη συμμετοχή τους στην Επανάσταση του 1821. Εκεί πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες μεμονωμένες επιθέσεις εναντίον των Τούρκων. Στις 21 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε η επίσημη κήρυξη της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα από τους προκρίτους της Πελοποννήσου και τους οπλαρχηγούς. Ανάμεσά τους ήταν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Ζαΐμης, οι Πετμεζαίοι κ.ά., οι οποίοι στις 25 Μαρτίου ελευθέρωσαν την πόλη. Κατά τη διάρκεια του αγώνα της Ανεξαρτησίας τα Κ. καταστράφηκαν δύο φορές από τον Ιμπραήμ και μόνο το Μέγα Σπήλαιο διέφυγε την καταστροφή.
Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου στα Κ. πραγματοποιήθηκε ένα από τα φρικιαστικότερα ναζιστικά εγκλήματα: στις 13 Δεκεμβρίου 1943 οι Γερμανοί, εκδικούμενοι τον φόνο των στρατιωτών τους από τις ανταρτικές ομάδες της περιοχής, έκαψαν όλα τα σπίτια, σκότωσαν όλους τους άντρες (σώθηκαν 11 από 700) και έκλεισαν τα γυναικόπαιδα στο σχολείο, ενώ έβαλαν φωτιά για να τα κάψουν. Όμως γυναίκες και παιδιά γλίτωσαν χάρη στον ανθρωπισμό κάποιου Γερμανού στρατιώτη, ο οποίος άνοιξε την πόρτα του σχολείου με αποτέλεσμα να διαφύγουν.
Το μνημείο των θυμάτων των Γερμανών στα Καλάβρυτα.
Η σφαγή των κατοίκων των Καλαβρύτων (13 Δεκεμβρίου 1943) από τους Γερμανούς, σε σχεδίασμα της εποχής (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).
Γερμανοί λίγο μετά την εκτέλεση του ανδρικού πληθυσμού των Καλαβρύτων (σχεδόν 700 άτομα), στις 13 Δεκεμβρίου του 1943 (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).
Άποψη των Καλαβρύτων, της ιστορικής κωμόπολης της Αχαΐας.
Dictionary of Greek. 2013.